Σιωπηλοί εμπειρογνώμονες, δυνατός αντίκτυπος – Γυναίκες στα σύνορα της ιατροδικαστικής STEM

Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται καριέρες STEM, φαντάζονται εργαστήρια υψηλής τεχνολογίας, πολύπλοκους αλγορίθμους ή φουτουριστική μηχανική. Σπάνια σκέφτονται σκηνές εγκλήματος, ίχνη DNA ή τη χημική σύνθεση άγνωστων ουσιών. Ωστόσο, μερικές από τις πιο ισχυρές εφαρμογές της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν συμβαίνουν μπροστά σε μια οθόνη, αλλά πίσω από τις σκηνές – στα εγκληματολογικά εργαστήρια, στις τοξικολογικές εκθέσεις και στις βαλλιστικές έρευνες.

Αυτές είναι οι κρυφές μηχανές της δικαιοσύνης και της ασφάλειας – κλάδοι όπου η επιστήμη συναντά τη δημόσια ασφάλεια. Παρά τον καίριο ρόλο τους, τομείς όπως η ιατροδικαστική επιστήμη και η εγκληματολογία εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στις κύριες συζητήσεις STEM, και οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν βαθιά ριζωμένα χάσματα μεταξύ των φύλων, ιδίως σε ρόλους ηγεσίας και καινοτομίας.

Η ιατροδικαστική STEM χρειάζεται γυναίκες

Πίσω από κάθε διαλευκανθείσα υπόθεση υπάρχει μια αλυσίδα επιστημονικών αποφάσεων: ένας τοξικολόγος που εντοπίζει μια θανατηφόρα ουσία, ένας βαλλιστολόγος που αναλύει την τροχιά της σφαίρας, ένας αναλυτής DNA που συνδέει έναν ύποπτο με μια σκηνή… και πολλοί άλλοι. Αυτές δεν είναι σκηνές από τηλεοπτικά δράματα. Πρόκειται για πραγματική επιστήμη με αντίκτυπο στον πραγματικό κόσμο και απαιτεί ακρίβεια, ακεραιότητα και κοφτερά αναλυτικά μυαλά.

Ωστόσο, παρά το αυξανόμενο ενδιαφέρον των νεαρών γυναικών, πολλές εξακολουθούν να απομακρύνονται από αυτά τα μονοπάτια STEM από νωρίς – τους λένε ότι είναι “πολύ δύσκολα”, “πολύ τεχνικά” ή απλά “δεν είναι για κορίτσια”. Εκείνες που εισέρχονται στον τομέα αντιμετωπίζουν συχνά μια άλλη πρόκληση: να θεωρούνται βοηθοί και όχι επιστήμονες.

Αλλά τα δεδομένα λένε μια διαφορετική ιστορία. Οι γυναίκες αποτελούν σήμερα πάνω από το 70% των τεχνικών εγκληματολογικών επιστημών στις ΗΠΑ – έναν από τους μοναδικούς τομείς STEM όπου οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία στο εισαγωγικό επίπεδο. Και όμως, τη στιγμή που εξετάζετε τους ηγετικούς ρόλους, τη δημοσιευμένη έρευνα ή την καινοτομία στην εγκληματολογία, οι αριθμοί αντιστρέφονται: οι άνδρες κυριαρχούν στις κορυφαίες βαθμίδες. Το μήνυμα; Οι γυναίκες κάνουν τη δουλειά, αλλά δε λαμβάνουν την αναγνώριση ή τις ευκαιρίες να διαμορφώσουν το μέλλον του τομέα. Η συνέπεια είναι κάτι περισσότερο από άδικη – είναι μια χαμένη ευκαιρία. Οι γυναίκες προσφέρουν ουσιαστικές προοπτικές σε τομείς όπως η εγκληματολογία με επίκεντρο το θύμα (θυματολογία), ο ηθικός χειρισμός αποδεικτικών στοιχείων και ο σχεδιασμός συστημάτων που προστατεύουν τόσο τη δικαιοσύνη όσο και την ιδιωτική ζωή. Ο κόσμος της ιατροδικαστικής STEM δεν χρειάζεται απλώς περισσότερες γυναίκες. Χρειάζεται περισσότερες γυναίκες να ηγούνται, να ερευνούν και να μετασχηματίζουν την επιστήμη της ασφάλειας.

Ιατροδικαστική επιστήμη = STEM στην πράξη

Λίγοι τομείς εκμεταλλεύονται την πλήρη δύναμη του STEM όπως η ιατροδικαστική επιστήμη. Συγκεντρώνει κλάδους που πολύ συχνά κρατούνται σε ξεχωριστά κουτιά. Η βιολογία και η χημεία καθοδηγούν την ανάλυση DNA, την τοξικολογία και την ορολογική. Η φυσική εξηγεί την τροχιά των σφαιρών και τη γεωμετρία των σχημάτων πιτσιλίσματος αίματος. Τα μαθηματικά και η στατιστική χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της πιθανότητας μιας ταύτισης DNA ή για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των αποδεικτικών στοιχείων δακτυλικών αποτυπωμάτων. Και η μηχανική και η τεχνολογία διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο στην ψηφιακή εγκληματολογία, την εγκληματολογική απεικόνιση και την ανακατασκευή σκηνών εγκλήματος.

Πρόκειται για STEM όχι στη θεωρία, αλλά στην πράξη – επιστήμη που ανταποκρίνεται σε πραγματικά προβλήματα με πραγματικές συνέπειες.

Και όμως, παρά τη βαθιά επιστημονική της φύση, η ιατροδικαστική εργασία σπάνια προβάλλεται ως μια διαδρομή STEM στα κορίτσια. Συχνά τοποθετείται στις κατηγορίες “ποινική δικαιοσύνη” ή “επιβολή του νόμου”, διαχωρίζοντάς την από την επιστημονική ταυτότητα που της αξίζει. Ως αποτέλεσμα, πολλά κορίτσια με ενδιαφέρον για τις επιστήμες δεν συνειδητοποιούν ότι μια καριέρα στην εγκληματολογία θα μπορούσε να είναι ο δρόμος τους – συνδυάζοντας αναλυτικές δεξιότητες με ουσιαστικό κοινωνικό αντίκτυπο. Αυτή η αορατότητα δεν περιορίζει μόνο τις επιλογές σταδιοδρομίας. Επηρεάζει το πόσο σοβαρά λαμβάνονται οι νέες γυναίκες όταν εισέρχονται στον τομέα. Όταν αποτυγχάνουμε να παρουσιάσουμε την ιατροδικαστική επιστήμη ως βασικό μέρος των STEM, ενισχύουμε την ιδέα ότι πρόκειται για ένα δευτερεύον παρακλάδι – όχι για χώρο καινοτομίας, ηγεσίας ή μακροχρόνιας επιστημονικής σταδιοδρομίας. Και αυτό πρέπει να αλλάξει!

Γυναίκες που έγραψαν εκ νέου τους κανόνες της εγκληματολογικής επιστήμης

Αν η ιατροδικαστική επιστήμη είναι πραγματικά STEM στην πράξη, γιατί δεν ακούμε περισσότερα για τις γυναίκες που την έχτισαν;

Η αλήθεια είναι ότι ήταν εκεί από την αρχή. Προτού η ιατροδικαστική επιστήμη γίνει αντικείμενο αστυνομικών εκπομπών και πανεπιστημιακών πτυχίων, μερικές τολμηρές γυναίκες έκαναν ήδη τη δουλειά – και την έκαναν εξαιρετικά.

Πάρτε για παράδειγμα την Frances Glessner Lee. Σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν ήταν καν ευπρόσδεκτες στις δικαστικές αίθουσες, κατασκεύασε λεπτομερείς σκηνές εγκλήματος σε μινιατούρες – όχι ως χόμπι, αλλά ως πρωτοποριακό εκπαιδευτικό εργαλείο για τους ερευνητές ανθρωποκτονιών. Τα μοντέλα της, γνωστά ως Nutshell Studies of Unexplained Death (Μελέτες ανεξήγητου θανάτου), χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Δεν δίδαξε στους ντετέκτιβ απλώς πώς να κοιτάζουν – τους δίδαξε πώς να βλέπουν.

Πηγή: https://www.harvardmagazine.com/2005/09/frances-glessner-lee-html

Ή η Μάργκαρετ Περέιρα, η οποία πέρασε την καριέρα της κάνοντας το αίμα να μιλάει. Πρωτοπόρος στην εγκληματολογική ορολογική, ανέπτυξε νέους τρόπους ανάλυσης και ερμηνείας των αποδεικτικών στοιχείων αίματος, πολύ πριν από την ύπαρξη των δοκιμών DNA. Το έργο της έθεσε τις βάσεις για τα σύγχρονα εγκληματολογικά εργαστήρια και άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο απονέμεται δικαιοσύνη στο Ηνωμένο Βασίλειο και όχι μόνο.

Πηγή: https://www.theguardian.com/science/2017/jan/26/margaret-pereira-obituary

Στη συνέχεια, υπάρχει η Δρ Κάντις Μπριτζ – μια σύγχρονη δύναμη στην εγκληματολογική χημεία. Ως μία από τις πρώτες γυναίκες στις ΗΠΑ που απέκτησε διδακτορικό στην εγκληματολογική επιστήμη, όχι μόνο καινοτομεί στη χημική ανάλυση αλλά και καθοδηγεί ενεργά την επόμενη γενιά επιστημόνων από υποεκπροσωπούμενες κοινότητες. Υποστηρίζει δυνατά τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία και ένταξη στην επιστημονική έρευνα.

Πηγή: https://www.ucf.edu/news/ucf-forensic-science-helps-set-standards-educate-public-on-real-csi/

Αυτά δεν είναι απλά ονόματα σε σχολικά βιβλία. Είναι η απόδειξη ότι οι γυναίκες ανήκαν πάντα στην εγκληματολογία STEM – όχι απλώς συμμετέχοντας, αλλά πρωτοπορώντας.

Ένα πεδίο που βασίζεται στη δικαιοσύνη, αλλά δεν είναι πάντα δίκαιο

Για ένα επάγγελμα που έχει τις ρίζες του στην αλήθεια, τα αποδεικτικά στοιχεία και τη δικαιοσύνη, η ιατροδικαστική επιστήμη εξακολουθεί να ενέχει βαθιές διαρθρωτικές ανισότητες.

Μπορεί οι γυναίκες να αποτελούν την πλειονότητα των τεχνικών εγκληματολογικών υπηρεσιών εισαγωγικού επιπέδου – αλλά αυτό δεν σημαίνει ισότητα. Οι άνδρες εξακολουθούν να έχουν περισσότερες πιθανότητες να παίρνουν προαγωγή, να κατέχουν ηγετικές θέσεις, να δημοσιεύουν έρευνες και να ηγούνται ερευνών υψηλού προφίλ. Στην πραγματικότητα, οι μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και στους χώρους εργασίας των ιατροδικαστών που αποτελούνται κατά πλειοψηφία από γυναίκες, οι άνδρες κερδίζουν κατά μέσο όρο περισσότερα και θεωρούνται συχνότερα οι “προεπιλεγμένοι εμπειρογνώμονες” στις αίθουσες δικαστηρίων και στα μέσα ενημέρωσης.

Υπάρχει επίσης το συναισθηματικό τίμημα. Οι γυναίκες επαγγελματίες της εγκληματολογίας – ιδίως εκείνες που εργάζονται με ευαίσθητες υποθέσεις – συχνά αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους, υποκατάστατου τραύματος και επαγγελματικής εξουθένωσης, αλλά λαμβάνουν λιγότερη υποστήριξη από τους άνδρες συναδέλφους τους. Και όταν μιλούν για προκαταλήψεις ή αδικίες, κινδυνεύουν να θεωρηθούν “δύσκολες” και όχι επαγγελματίες που υπερασπίζονται την αλλαγή.

Αυτά δεν είναι μεμονωμένα προβλήματα – είναι συστημικά. Και η αγνόησή τους υπονομεύει όχι μόνο την ισότητα των φύλων αλλά και την αξιοπιστία και τα ηθικά πρότυπα της εγκληματολογικής επιστήμης στο σύνολό της.

Γιατί οι γυναίκες έχουν σημασία στην ιατροδικαστική STEM – και γιατί τώρα

Δεν πρόκειται μόνο για δικαιοσύνη. Αφορά την καλύτερη επιστήμη, την καλύτερη δικαιοσύνη και μια ασφαλέστερη κοινωνία.

Οι γυναίκες προσφέρουν ουσιαστικές προοπτικές στην ιατροδικαστική επιστήμη, ιδίως σε τομείς που διασταυρώνονται με το τραύμα, την ευαλωτότητα και την ανθρώπινη πολυπλοκότητα. Σε τομείς όπως η εγκληματολογία της σεξουαλικής επίθεσης, η διερεύνηση της ενδοοικογενειακής βίας ή η ταυτοποίηση των θυμάτων, η συμμετοχή των γυναικών δεν είναι προαιρετική – είναι κρίσιμη. Η παρουσία τους συχνά οδηγεί σε πιο ευαίσθητο χειρισμό των αποδεικτικών στοιχείων, βαθύτερη κατανόηση του πλαισίου και προσεγγίσεις που σέβονται τόσο την ακρίβεια όσο και την αξιοπρέπεια.

Αλλά αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την ενσυναίσθηση. Πρόκειται για καινοτομία. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ποικιλόμορφες επιστημονικές ομάδες επιλύουν τα προβλήματα ταχύτερα και πιο δημιουργικά. Όταν οι γυναίκες συμβάλλουν στις εγκληματολογικές μεθόδους, την ανάλυση υποθέσεων ή τα ηθικά πλαίσια, βοηθούν στην αποκάλυψη των τυφλών σημείων και στην αμφισβήτηση των ξεπερασμένων πρακτικών – καθιστώντας το σύστημα ισχυρότερο για όλους.

Και έπειτα υπάρχει η εμπιστοσύνη. Η ιατροδικαστική επιστήμη είναι συχνά η τελευταία λέξη στο δικαστήριο. Όταν η μισή κοινωνία δεν βλέπει να εκπροσωπείται στα εργαστήρια που βρίσκονται πίσω από αυτή την ετυμηγορία, η πίστη στο σύστημα υποφέρει. Η εκπροσώπηση δημιουργεί αξιοπιστία: στην επιστήμη, στη δικαιοσύνη και στους θεσμούς που εξαρτώνται και από τα δύο.

Αν θέλουμε ένα μέλλον όπου η ιατροδικαστική επιστήμη θα είναι πιο προηγμένη, πιο ηθική και πιο ανθρώπινη – τότε χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες όχι μόνο στον τομέα αυτό, αλλά και να τον καθοδηγούν.

Προς ένα πιο ισότιμο μέλλον στην ιατροδικαστική STEM

Η ιατροδικαστική επιστήμη είναι κάτι περισσότερο από μικροσκόπια και εργαστηριακές εκθέσεις. Πρόκειται για την αλήθεια, την εμπιστοσύνη και τη λογοδοσία. Και αν θέλουμε αυτές οι αξίες να διαμορφώσουν το μέλλον αυτού του τομέα, πρέπει οι άνθρωποι που τον οδηγούν να τις αντικατοπτρίζουν.

Οι γυναίκες έχουν ήδη αποδείξει ότι ανήκουν στην ιατροδικαστική STEM – ως επιστήμονες, ηγέτες και δημιουργοί αλλαγών. Αλλά το να ανήκουν δεν είναι αρκετό. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι αναγνώριση, ευκαιρίες και διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθούν οι προκαταλήψεις λόγω φύλου, να υποστηριχθεί η επαγγελματική ανέλιξη από το και να διασφαλιστεί ότι οι νέες γυναίκες βλέπουν αυτές τις καριέρες όχι απλώς ως δυνατές, αλλά ως ισχυρές.

Το έργο 4equality είναι ένα βήμα προς αυτό το μέλλον. Δημιουργώντας εργαλεία, καθοδήγηση και ευαισθητοποίηση γύρω από τις προκαταλήψεις λόγω φύλου σε τομείς που κυριαρχούνται από άνδρες και είναι προσανατολισμένοι στο μέλλον, βοηθά να ανοίξουν πόρτες που πολύ συχνά παραμένουν κλειστές.

Η επιστήμη της δικαιοσύνης δεν μπορεί να αφήσει κανέναν πίσω. Ειδικά τις γυναίκες που είναι έτοιμες να την οδηγήσουν μπροστά.

Βιβλιογραφία:

1. Barbaro, A. (2019). Γυναίκες στην εγκληματολογία: Μια διεθνής επισκόπηση. Forensic Science International: Synergy, 1, 137-139.
2. Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. (2016, 18 Αυγούστου). Οι γυναίκες ιατροδικαστές έχουν περισσότερο άγχος από τους άνδρες. MSU Today. https://msutoday.msu.edu/news/2016/female-forensic-scientists-more-stressed-than-males/ (πρόσβαση 2 Ιουνίου 2025).
3. Πανεπιστήμιο Penn State. (2012, 6 Αυγούστου). Ερευνητική ερώτηση: Ερευνητική ερώτηση: Κυριαρχούν οι γυναίκες στον τομέα της εγκληματολογικής επιστήμης; Penn State News. https://www.psu.edu/news/research/story/probing-question-do-women-dominate-field-forensic-science/ (πρόσβαση 2 Ιουνίου 2025).
4. Rushton, C. (2014). Γιατί περισσότερες γυναίκες επιδιώκουν μεταπτυχιακά πτυχία εγκληματολογικών επιστημών έναντι άλλων ειδικοτήτων STEM. Marshall University Forensic Science Center. https://www.marshall.edu/forensics/files/Rushton-STEM-Poster-10-Feb-CR-edit.pdf (πρόσβαση 2 Ιουνίου 2025).
5. Ward, J., Johnson, R. N., & Wilson-Wilde, L. (2019). Ισότητα των φύλων: Πώς τα καταφέρνουν οι εγκληματολογικές επιστήμες; Australian Journal of Forensic Sciences, 51(Suppl. 1), S263-S267. https://doi.org/10.1080/00450618.2019.1568556  (πρόσβαση 2 Ιουνίου 2025)